مراسم اعمال حج به پایان رسید و یواش یواش حاجیان به شهرها و خانه‌های خود باز‌ می‌گردند. اما یک سوال اساسی برایشان مطرح می‌شود و آن این که آیا حجمان مورد قبول خداوند قرار گرفته است؟ پیامبر اکرم‌(صلی الله علیه و آله) به این سوال پاسخ داده‌اند و در بیان معیار حج مقبول می‌فرماید:

کسی که به حج و زیارت خانه‌ خدا موفق شده نشانه‌ قبولی حج او این است که از آن پس، مرتکب گناه نشود، امّا اگر همچنان تن به تباهی و گناه داد، این نشان از مردود بودن حجّ اوست: «من علامة قبول الحجّ إذا رجع الرجل عما کان علیه من المعاصی هذا علامة قبول الحجّ و إن رجع من الحجّ ثمّ انهمک فیما کان علیه من زنا أو خیانة أو معصیة فقد رُدّ علیه حجُّه»(1)، همچنین فرمود: «آیة قبول الحجّ ترک ما کان علیه العبد مقیماً من الذنوب.»(2)

نکته‌ مزبور شاید اشاره‌ به سرّ دیگری از حجّ باشد؛ زیرا اسرار عبادت‌ها در قیامت که روز ظهور باطن افراد و اعمال آنان است ظهور می‌کند و در آن روز که اسرار فاش می‌شود هر انسانی نه تنها نتیجه، یعنی قبولی یا ردّ را، بلکه دلیل و سرّ ردّ یا قبول را هم مشاهده می‌کند: «یوم تُبلی السّرائر.»(3)

بنابراین، کسی که در دنیا توانست بفهمد حجّش مورد قبول یا نکول واقع شده، او به گوشه‌ای از اسرار حجّ رسیده است، و قهراً سبب قبول یا ردّ را هم بررسی می‌کند.

معیار ارائه ‌شده در کلام رسول اکرم‌(صلی الله علیه و آله و سلم) درباره‌ نشانه‌ حجّ مقبول، در سایر عبادت‌ها نیز هست؛ چنانکه خدای سبحان درباره‌ نماز فرمود: «إنّ الصلوة تنهی عن الفحشاء والمنکر»(4)؛ گرچه خودِ نماز امری اعتباری است، لیکن حقیقت آن که مانع حدوث یا تحقق خارجی اراده‌های زشت و ناپسند است، امری تکوینی است. مبادی نفسانی فاعل، مانند تصور، تصدیق، شوق، عزم، اراده و مانند آن جزو امور تکوینی است.

حقیقت نماز برای نمازگزار نقشی تکوینی دارد. بدین صورت که انگیزه‌ها، اراده‌ها، شوق‌ها، تصمیم‌ها و عزم‌های او را تعدیل می‌کند که نسبت به خیر مصمّم باشد و از شرّ کراهت داشته، آن را ناشایست دانسته و از آن دوری گزیند. با توجه به حدیث مذکور، حقیقت و روح حجّ نیز امری تکوینی است و همان مانع اتخاذ تصمیم‌ها و اراده‌های نارواست.

خلاصه این که، حج‌گزار با انجام مناسکی که بدانها دستور داده شده از هر پلیدی پاک می‌شود، از این‌رو مادامی که به گناه آلوده نگردد، نورانی خواهد بود. چنانکه امام صادق‌(علیه السلام) فرمود: «الحاجُّ لا یزال علیه نور الحجِّ ما لم یلمَّ بذنب.»(5) مشاهده‌ این نورانیت، حج‌گزار را به پذیرش الهی حج خود امیدوار خواهد کرد.

پی‌نوشت‌ها:

1ـ مستدرک الوسائل، ج 10، ص 166.

2ـ همان، ص 165.

3ـ سوره‌ طارق/ 9.

4ـ سوره‌ عنکبوت،‌ 45.

5 ـ وسائل الشیعه، ج 8، ص‌68 و ‌328.

منبع:

برگرفته از صهبای حج، آیة الله جوادی، ص 471، با تصرف .